XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa

Testuingurua

Aditzaren funtzioaren garrantzi larriak jabetzeko, edozein irakurgaitatik ezaba ditzagun: irakurketak ez du zentzu logikorik.

.

Ezar ditzagun, bada, aditzak beren lekuetan, eta orain berpiztuko da saila, bidaliko digu: .

Formari dagokionez, aditzak aldaketak jasaten ditu: hain zuzen, konjugatzen dela esaten da.

Aldaketa horiek pertsonei, moduei eta funtsei dagozkie.

Aditzak, horren plegu-piloa daukanez geroz, esaldiaren zatirik aldakorrena da, besteekiko abantaila handiz.

Pertsonak.

Dakigunez, aditzak eskuarki egintza bat adierazten du gehienbat: ekarri, jokatu, ikasi....

Baina egintza hori pertsona diferentek bete dezakete: mintzo dena (ni), entzulea (hi, zu) edo hizketan sartzen ez den beste pertsona bat (hura, hau...).

Pertsona bakoitzarentzat, bada, aditzak plegu berezi bat ohi du: nator, dator, datoz, gatoz....

Honela, singular edo bakarrerako hiruzpalau forma dago (zuren araueraz), egintza edo egoera elemendu bati bakarrik dagokionean, eta beste hiru anitz edo pluralerako, egintza edo egoera horren sujetoak bat baino gehiago direnean.

Pertsona beti hiztunari dagokio lehen pertsona dena, hain zuzen; entzuleari, mintzatzen ari zaionari, bigarren pertsona ohi deritza.

Noski, lehen pertsona beti gizaki bat da.

Bigarrengoak, pertsonak nahiz animaliak izan daitezke, salbuespen batzu badaude ere: olerkian () eta beste literatur generotan, batez ere, ipuin eta alegietan (hauetan animaliek eta gauzek hitzegiten dute).

Hirugarren pertsona, berriz, edozeri eta edonori dakioke, bizidun nahiz bizigabea, hau sujetoa baldin bada.

Singularrean / Pluralean /1. pertsona / 2. pertsona / 3. pertsona.